I. Προέλευση του Οικουμενικού Πατριαρχείου

Η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία εμφανίστηκε στην περιοχή του αρχαίου Βυζαντίου στη Μικρά Ασία κατά τον πρώτο αιώνα της Χριστιανοσύνης. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Απόστολος Ανδρέας, ο Πρωτόκλητος των Αποστόλων, χειροτόνησε τον πρώτο επίσκοπο της πόλης, καθώς επίσης και τους επισκόπους των πόλεων της Νίκαιας, Χαλκηδόνας, και Ηράκλειας στην περιοχή. Ο Επίσκοπος Βυζαντίου μετονομάστηκε σε Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως και Νέας Ρώμης γύρω στο 330 μ.Χ., όταν ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος μετέφερε την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στο Βυζάντιο, το οποίο και μετονόμασε σε Κωνσταντινούπολη – την αποκαλούμενη «Νέα Ρώμη». Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την Α' Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια το 325 μ.Χ., η πρώτη από τις επτά Οικουμενικές Συνόδους που πραγματοποιήθηκαν υπό τη δικαιοδοσία της νεοσυσταθείσας Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης, στην οποία καθιερώθηκε το «Πιστεύω» ως σύμβολο της Χριστιανικής Πίστης και θεσπίστηκε ο καταστατικός Χάρτης της Χριστιανικής Εκκλησίας που ισχύει μέχρι σήμερα.

Ο ρόλος του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως και Νέας Ρώμης ως Οικουμενικού Πατριάρχη προσδιορίστηκε περαιτέρω με τους κανόνες των Β΄ και Δ΄ Οικουμενικών Συνόδων της αδιαίρετης Χριστιανικής Εκκλησίας, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν το 381 στην Κωνσταντινούπολη και το 451 στην Χαλκηδόνα, αντίστοιχα. Σε αυτές τις δύο Οικουμενικές Συνόδους αναγνωρίστηκε η Έδρα της Κωνσταντινούπολης ως Πατριαρχείο και ως πρώτη Έδρα της Ανατολής. Ο ακριβής τίτλος του «Οικουμενικού Πατριάρχη» αποδόθηκε επισήμως στον Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως σε μια σύνοδο που συγκλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 587 μ.Χ.

ΙΙ. Ίδρυση του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως

Μετά από το Μεγάλο Σχίσμα της Χριστιανικής Εκκλησίας το 1054, που προκάλεσε ρήξη ανάμεσα στην Ανατολική και τη Δυτική Εκκλησία, το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναδείχθηκε σε παγκόσμιο κέντρο της Ανατολικής – ή ορθότερα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που αμναφέτερται στο ρόλο της ως θεματοφύλακα των αναλλοίωτων και θεμελιωδών δογμάτων και κανόνων της αδιαίρετης Χριστιανοσύνης. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως αναγνωρίστηκε από τους άλλους Ορθόδοξους Ιεράρχες ως primus inter pares – πρώτος μεταξύ ίσων.

Σήμερα, το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως (Istanbul, Τουρκία) συνεχίζει να κατέχει την πρώτη τιμητική θέση μεταξύ των Ορθόδοξων Χριστιανικών Εκκλησιών σε όλο τον κόσμο. Η Αυτού Θειοτάτη Παναγιότης, Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος δρα ως πνευματικός ηγέτης και παγκόσμιος εκπρόσωπος των 300 εκατομμυρίων Ορθόδοξων Χριστιανών σε όλο τον κόσμο. Η εξάπλωση της ορθόδοξης εκκλησίας ακύρωσε ιστορικές διακρίσεις μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχει την ιστορική, κανονική και θεολογική ευθύνη για την ανάληψη και το συντονισμό δράσεων στις οποίες εμπλέκονται όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες, είτε υπάγονται στη δικαιοδοσία του είτε είναι ανεξάρτητες ή αυτόνομες. Σε αυτές τις δράσεις περιλαμβάνεται η σύσταση και σύγκληση συνόδων για να προάγεται ο διάλογος μεταξύ Εκκλησιών και δογμάτων και να διευθετηθούν και να αντιμετωπίζονται τα τρέχοντα ζητήματα. Εκπρόσωπος της Αυτού Θειοτάτης Παναγιότητός του στις Η.Π.Α. είναι ο Σεβασμιότατος Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Δημήτριος.

ΙΙΙ. Οικουμενικός Πατριάρχης: Η φωνή της Εκκλησίας για τα Μαρτύρια και τους Διωγμούς που υπέστησαν οι Χριστιανοί.

Η Αυτού Θειοτάτη Παναγιότης, Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος είναι η φωνή της πολύπαθης Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας, η οποία επιβίωσε ορισμένων εκ των πλέον δριμύτερων θρησκευτικών διωγμών που αντιμετώπισε η ανθρωπότητα κατά τα τελευταία 100 χρόνια και οι οποίοι συγκαταλέγονται στα πιο πρωτοφανή συμβάντα στη δισχιλιετή ιστορία της Χριστιανοσύνης.

Στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, αφανίστηκαν ολόκληροι πληθυσμοί Ορθόδοξων Χριστιανών σε όλη την Νοτιοανατολική Ευρώπη, στη Μικρά Ασία και την Κρήτη. Εκατοντάδες επίσκοποι, δεκάδες χιλιάδες ιερείς, μοναχοί και μοναχές και εκατομμύρια άλλοι Ορθόδοξοι πιστοί εκτελέστηκαν ή καταδικάστηκαν σε αργό θάνατο στα γκούλαγκ της Σιβηρίας. Επιπλέον, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος είχε ως αποτέλεσμα τη γενοκτονία 700.000 Ορθόδοξων Σέρβων από τους Ναζί και τα ανδρείκελά τους. Χιλιάδες Ορθόδοξοι Χριστιανοί που φορούσαν μπλε περιβραχιόνιο με την ένδειξη "P" (που σήμαινε "Pravoslavni" ή "Ορθόδοξος") οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα του θανάτου δίπλα στους Εβραίους γείτονές τους. 

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, το Σιδηρούν Παραπέτασμα έπληξε την Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία συνέχισε να αποτελεί στόχο μιας συστηματικής εκστρατείας καταπίεσης, αφανισμού και θανάτου που περιλάμβανε την Αλβανία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και, για ένα χρονικό διάστημα, ακόμη και την Ελλάδα.

I.V. Οικουμενικός Πατριάρχης: Φορέας ειρήνης και συμφιλίωσης

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο βρίσκεται στο σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης και το γεγονός αυτό του προσφέρει μια μοναδική αντίληψη για τις θρησκείες και τις πολιτιστικές παραδόσεις που υπάρχουν παγκοσμίως. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος προήγαγε το διάλογο μεταξύ του Χριστιανισμού, του Ισλάμ και του Ιουδαϊσμού και προσέγγισε την Άπω Ανατολή. Το 1996 οπότε πραγματοποιήθηκε η πρώτη επίσκεψη Οικουμενικού Πατριάρχη στο Χόνγκ – Κόνγκ, Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ίδρυσε εκεί την Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή. Ήταν η πρώτη επίσημη παρουσία στην Κίνα από την εποχή του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος με τη Πρωτοβουλία Βλατάδων, η οποία αναλήφθηκε με την έγκρισή του το Μάιο του 2006 στην ομώνυμη Ιερά Μονή Θεσσαλονίκης, συνέβαλε αποφασιστικά στη συμφιλίωση και την ειρήνη μεταξύ των λαών των Βαλκανίων, όπως στην περίπτωση της Βοσνίας. Μαζί με τον Πατριάρχη Παύλο της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας προώθησαν τη συνεργασία μεταξύ των καθολικών, μουσουλμανικών και ορθόδοξων κοινοτήτων της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Συγχρηματοδότησε επίσης το Συνέδριο για την Ειρήνη και τη Συμφιλίωση στην Κωνσταντινούπολη το 1994, το οποίο έφερε κοντά Χριστιανούς, Μουσουλμάνους και Εβραίους. Λίγο αργότερα, στο διαθρησκειακό συνέδριο στη Βέρνη της Ελβετίας, συντάσσεται η Διακήρυξη του Βοσπόρου, η οποία επανέλαβε το εξής: «Το έγκλημα που γίνεται στο όνομα της θρησκείας είναι έγκλημα κατά της θρησκείας». Στα χρόνια που ακολούθησαν συνέχισε να υποστηρίζει έμπρακτα τις πρωτοβουλίες αυτές, ταξιδεύοντας στο Μπαχρέιν το Σεπτέμβριο του 2000 με στόχο να προωθήσει περαιτέρω το διάλογο.

Μετά την τραγωδία της 11^ης Σεπτεμβρίου, η Α.Θ. Παναγιότητα Βαρθολομαίος ταξίδεψε άκοπα μιλώντας για το φάσμα της διεθνούς τρομοκρατίας και ενθαρρύνοντας τη διαθρησκειακή επικοινωνία και δράση. Στα τέλη του Δεκέμβρη του 2001, προήδρευσε μαζί με τον Ρομάνο Πρόντι, Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μιας μεγάλης διαθρησκειακής συνάντησης με θέμα «Η Ειρήνη του Θεού στον Κόσμο» στις Βρυξέλλες, στην οποία συναντήθηκαν οι σημαντικότεροι θρησκευτικοί ηγέτες του Χριστιανισμού, του Ισλάμ και του Ιουδαϊσμού. Οι σύνεδροι υπέγραψαν τη Διακήρυξη των Βρυξελλών, η οποία, μεταξύ άλλων, ανέφερε «είναι ευθύνη των θρησκευτικών ηγετών να αποτρέπουν αυτές τις εκδηλώσεις θρησκευτικού ζήλου που δε συνάδουν με τη θρησκευτική πίστη». Καταδίκασε επίσης τη βία, την τρομοκρατία και την κακομεταχείριση των ανθρώπων επειδή καμία θρησκεία δεν τις δικαιολογεί και είναι αντίθετες στο πνεύμα της ειρήνης και της δικαιοσύνης.

Στις 12 Ιανουαρίου του 2001, η Α.Θ. Παναγιότητά πήγε στο Ιράν και μίλησε στο Υπουργείο Εξωτερικών για τη «Συμβολή της Θρησκείας στην Εδραίωση της Ειρήνης στο Σύγχρονο Κόσμο».

V. Οικουμενικός Πατριάρχης: Υπέρμαχος του Περιβάλλοντος

Η Α.Θ. Παναγιότητα Βαρθολομαίος υποστήριξε τόσο ακλόνητα και επίμονα τις θέσεις του στα περιβαλλοντικά συνέδρια ώστε να αποκαλείται «Πράσινος Πατριάρχης». Το 1994 διοργάνωσε το Σεμινάριο Περιβαλλοντικής και Θρησκευτικής Εκπαίδευσης στη Χάλκη, εκεί που βρίσκεται η Θεολογική Σχολή του Πατριαρχείου.

Από το 1995 έχει διοργανώσει τρία συμπόσια για τη μελέτη του ζητήματος των υδάτων που καλύπτουν τα οκτώ δέκατα της επιφάνειας της γης. Τα συμπόσια, στα οποία συμμετείχαν επιστήμονες, περιβαλλοντολόγοι, πολιτικοί και θρησκευτικοί ηγέτες, κινητοποίησαν την παγκόσμια κοινή γνώμη για θέματα που αφορούν την υποβάθμιση του Αιγαίου Πελάγους, της Μαύρης Θάλασσας και του Δούναβη. Επίσης, το 1997 διοργάνωσε στη Χάλκη το Σεμινάριο για το Περιβάλλον και την Ηθική και στην Καλιφόρνια το Περιβαλλοντικό Συμπόσιο.

Το 2000, η μη κερδοσκοπική οργάνωση Scenic Hudson απένειμε στον Οικουμενικό Πατριάρχη το Διεθνές Βραβείο Οραματιστή για Περιβαλλοντικά Επιτεύγματα σε τελετή στη Νέα Υόρκη.

Η Α.Θ. Παναγιότητα Βαρθολομαίος έχει μιλήσει και έχει γράψει εκτεταμένα για τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Ήδη από το 1992 έχει προτείνει στους επικεφαλής των ορθοδόξων εκκλησιών η 1^η Σεπτεμβρίου να καθιερωθεί ως μέρα προσευχής υπέρ του φυσικού περιβάλλοντος. Δήλωσε ότι «δεν είναι δυνατόν να πιστεύουμε ότι δεν αφήνουμε αποτυπώματα και στο περιβάλλον. Ωστόσο, θα πρέπει να επιλέξουμε είτε να το χρησιμοποιήσουμε με τρόπο που να αντανακλά την ασχήμια και την απληστία είτε με τρόπο που η ομορφιά του να δείχνει την Χείρα του Θεού μέσα από τα έργα μας.»

VI. Οικουμενικός Πατριάρχης: Οικουμενικός Ηγέτης

Μαζί με τον Πάπα Ιωάννη Παύλο τον II ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος έχει σημειώσει απαράμιλλη πρόοδο προς την κατεύθυνση της συμφιλίωσης της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας με την Ορθόδοξη. Διετέλεσε μέλος της Επιτροπής Πίστης και Τάξης του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών για 15 χρόνια, εκ των οποίων τα οκτώ ως Πρόεδρος και εξελέγη μέλος των Κεντρικών και Εκτελεστικών Επιτροπών του Συμβουλίου.

Τα ανωτέρω, σε συνάρτηση με τις ακαταπόνητες προσπάθειές του για τη θρησκευτική ελευθερία και την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τον καθιέρωσαν ως έναν από τους σημαντικότερους αποστόλους της αγάπης, της ειρήνης, της συμφιλίωσης και της δικαιοσύνης για την ανθρωπότητα και όλα τα δημιουργήματα.